ชวนชมดอกซ้อน

[kimzagass]

ชวนชมดอกซ้อน นครปฐม สวยงามล้ำลึก

คนไทยรู้จักชวนชมมามากกว่า 70 ปี ไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าผู้ใดนำเข้ามา มีแต่ข้อสันนิษฐานว่าน่า
จะเป็นไม้นำเข้าจากอินโดนีเซียหรือชวา เพราะแต่เดิมเคยเรียกว่า "ลั่นทมยะวา" ชื่อลั่นทม อาจจะ
เรียกตามความเข้าใจของคนในสมัยนั้น ที่คิดว่าชวนชมอยู่สกุลของลั่นทมเพราะมีดอกคล้ายกัน
ส่วนคำว่ายะวา เพี้ยนจากชื่อเมืองชวา ตามความเป็นจริงแล้วชวนชมก็ไม่ใช่พันธุ์ไม้พื้นเมืองของ
ชวา แต่อาจจะนำเข้ามาจากฮอลแลนด์ เพราะครั้งนั้นชวาถูกปกครองโดยชาวดัตช์อยู่ ซึ่งขึ้นชื่อว่า
เป็นกลุ่มของนักสะสมรวบรวมพันธุ์ไม้ทั่วโลกที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่ง เพราะถิ่นเดิมชวนชมอยู่ใน
แอฟริกา และต่อมาพระนางเธอลักษมีลาวัณ ในรัชกาลที่ 6 ได้เปลี่ยนชื่อโดยตามความเหมาะสม
มีความรู้สึกที่ดีเป็น "ชวนชม" ต้องตามลักษณะของต้นไม้ในสมัยเดียวกันนั้นเอง

ชวนชมเป็นพืชอายุหลายปี ทนแล้ง มีลักษณะเด่นที่เป็นไม้เนื้ออ่อนอวบน้ำ เก็บกักตุนอาหารไว้ที่
ลำต้น โขด (cordex, ส่วนต่อของลำต้นกับรากที่ขยายใหญ่ขึ้น) และราก ดอกมี 5 กลีบ สีชมพู
อมแดง ส่วนกลางดอกจะเห็นรยางค์ 5 เส้น ยื่นยาวชัดเจนเป็นส่วนปลายของอับเรณูอยู่ภายใน
กรวยดอกไว้ล่อแมลง ที่ส่วนฐานกลีบดอกเชื่อมติดรวมเป็นกรวย ฐานกรวยเป็นที่ตั้งของรังไข่ 1
คู่ ถ้าได้รับการผสมเกสรสมบูรณ์จะเจริญเป็นฝักยาวคล้ายเขากวางอิมพาลา ภายในฝักมีเมล็ดเรียง
เป็นแถวจำนวนเป็นสิบจนถึงร่วมร้อย เมล็ดทรงกระบอกเรียวยาว ขนาด รูปร่าง สี ใกล้เคียงเมล็ด
ข้าวเปลือกที่มีตอนปลายตัดทั้ง 2 ด้าน พร้อมมีพู่กระจุกขนประดับช่วยพยุงเมล็ดให้ปลิวไปตามลม
ได้ไกลๆ

ชวนชมจึงเป็นไม้ที่น่าหลงใหล มีความงามต่างรูปแบบ สวยทุกส่วนสัด ทั้งดอก ใบ ต้น โขด และ
ราก ทั้งการเลี้ยงดูก็แสนจะง่าย ตายก็ยาก จะเอามาตกแต่งเป็นไม้พุ่ม ไม้ดัด ไม้ใหญ่ จัดเข้าสวน
บ้านไทย ก็ทันสมัยทุกเวลา

คุณสุชาติ ศรีเลอจันทร์ อยู่บ้านเลขที่ 86/30 หมู่ที่ 5 ตำบลพระประโทน อำเภอเมือง จังหวัด
นครปฐม ถนนสายบ้านแพ้ว-นครปฐม เล่าว่า แต่เดิมทำหลายอย่างแต่ไม่ประสบผลสำเร็จ ตอนนั้น
ปลูกไม้ผลจำพวกพุทราจัมโบ้ ช่วงนั้นราคาดี แต่พักหลังราคาผลผลิตซบเซาลง ตนก็หันมาจับ
อาชีพใหม่โดยหันมาปลูกไม้ดอกไม้ประดับแทน ปลูกโป๊ยเซียนเป็นชนิดแรก ผู้บริโภคนิยมอยู่สัก
ระยะหนึ่ง พอพักหลังความนิยมเริ่มลดลง

เมื่อลีลาวดีเป็นไม้ดอกไม้ประดับตัวใหม่เป็นที่นิยมของผู้บริโภค คุณสุชาติจึงปลูกลีลาวดี ประกอบ
กับช่วงนั้นลีลาวดีกำลังเป็นที่ต้องการของตลาด ผู้บริโภคนิยมนำไปปลูกเป็นไม้ประดับตามอาคาร
บ้านเรือน ลีลาวดีเป็นไม้ดอกที่ทำรายได้ให้ตนเป็นอย่างดี

"ปีนี้ไม่ได้ทำ เพราะฝนมันมาเร็ว ประสบปัญหาในฤดูกาลหน้าฝน ฝนมาโรคก็มาด้วย ทำให้ต้องเสีย
ค่าใช้จ่ายในการดูแลสูง ขายต้นละ 100 บาท ไม่คุ้มทุน สู้ราคาไม่ไหว" คุณสุชาติ กล่าว

ปัจจุบันนี้ไม่ได้ปลูกลีลาวดีในกระถาง แต่นำมาปลูกลงดิน ปลูกประมาณ 10 ไร่ สามารถทำรายได้
อยู่เสมอๆ เรียกได้ว่ายังเป็นที่ต้องการของตลาดไม้ดอกไม้ประดับอยู่นั้นเอง

ไม้ดอกไม้ประดับที่มีชื่อเรียกว่า "ชวนชม" เป็นอีกหนึ่งชนิดที่ปลูกอยู่ในสวนของคุณสุชาติ กระแส
ความนิยมกำลังมาแรงในปัจจุบัน เป็นไม้ดอกตัวใหม่ที่ตลาดผู้บริโภคมีความต้องการ การปลูกชวน
ชมก็ไปได้ดี แข่งขันกันสูง คุณสุชาติปลูกชวนชมบนพื้นที่ทั้งหมด 5 ไร่ ปัจจุบันกลุ่มผู้ผลิตมีการ
พัฒนาสายพันธุ์ชวนชมอยู่เสมอ สวนของคุณสุชาติเช่นกัน โดยปกติแล้วตามสวนทั่วไปจะปลูกชวน
ชมเป็นแบบกลีบเดี่ยว แต่ ณ ปัจจุบันนี้การพัฒนาสายพันธุ์ใหม่จากกลีบเดี่ยวเป็นแบบกลีบซ้อน
กำลังมาแรง

"โดยเฉพาะชวนชมดอกซ้อน...แดนซิ่งเลดี้...เป็นที่ฮือฮามาก มีลักษณะกลีบซ้อน สีแดงเหมือน
ดอกกุหลาบ แต่ชวนชมดอกซ้อนจะประสบปัญหาในช่วงหน้าฝน ดอกจะช้ำง่ายเพราะกลีบดอกต้อง
รองรับน้ำฝนในปริมาณมาก ทำให้ดอกเสียหาย แต่หากเป็นกลีบเดียวมักจะไม่มีปัญหาในเรื่องนี้"
คุณสุชาติ กล่าว

คุณสุชาติ พัฒนาสายพันธุ์ชวนชมเช่นกัน โดยส่ง คุณปกรณ์ ลูกเขย ไปหัดเขี่ยที่สวนเจริญเฟื่องฟ้า
โดยมี คุณชาตรี ไทรประเสริฐศรี เป็นเจ้าของสวน เขี่ยเกสรต้นพันธุ์ครั้งแรกได้จำนวน 20 ต้น เกิด
เป็นกลีบซ้อนเหมือนกลีบกุหลาบ การเขี่ยติดจะใช้ระยะเวลา 3 เดือน แก่แล้วจะแตกฝักออกมาจะ
นำไปเพาะ จากวันเพาะอีกประมาณ 5-6 เดือน ก็ออกดอก สังเกตเห็นได้เลยว่าเกิดกลีบซ้อนหรือ
ไม่ ลักษณะต้นพันธุ์ที่มีลักษณะสวย คือ ดอกใหญ่ ดอกกลม กรวยสั้นไม่ยาวเกินไป ไม่ห้อย ชูตั้ง
รับแสง

ถ้าหากว่ามีผู้สนใจปลูกชวนชมจะต้องทำอย่างไร!
คุณสุชาติ กล่าวว่า ตนยินดีให้คำแนะนำ พร้อมกับสอนวิธีการเสียบยอดด้วย "มาเรียนหัดเสียบยอด
ได้ที่นี้ได้เลย ใช้ต้นพันธุ์ที่ดีและไม่ดีก็สามารถเสียบติดกันได้" คุณสุชาติ บอก

คุณสุชาติอธิบายว่า เมื่อเริ่มปลูกครั้งแรกควรจะซื้อต้นตอเล็กๆ ไปเพาะสักประมาณ 200 ต้น หรือ
อาจจะซื้อเมล็ดไปเพาะก็ได้จะเป็นการประหยัดต้นทุน พร้อมกับเรียนรู้ไปในตัวด้วย เพราะการที่จะ
เริ่มต้นทำอาชีพสักอย่างต้องเริ่มจากการทำธุรกิจขนาดเล็กก่อน แล้วค่อยเรียนรู้และพัฒนาไป
เรื่อยๆ จนสามารถเติบโตขึ้นมาได้เหมือนคุณสุชาติ แต่ก่อนก็เริ่มจับธุรกิจขนาดเล็กมาก่อน

ปัจจุบันนี้ถือว่าสวนคุณสุชาติเป็นสวนชวนชมขนาดกลางของเมืองไทย
การขยายพันธุ์ชวนชมทำได้หลายวิธี ทั้งการเพาะเมล็ด การตอนกิ่ง การชำกิ่ง การเสียบยอด เป็น
ต้น สำหรับนิตยสารเทคโนโลยีชาวบ้านปักษ์นี้ ผู้เขียนจะกล่าวถึงวิธีการขยายพันธุ์ของชวนชม
เพียง 2 วิธี ดังต่อไปนี้

วิธีการเขี่ยเกสรดอกชวนชม เมื่อได้เมล็ด จึงนำไปเพาะ
ดอกชวนชมเป็นดอกสมบูรณ์เพศ มีทั้งเกสรตัวผู้และตัวเมียอยู่ในดอกเดียวกัน ภายในดอกบานจะ
เห็นรยางค์ของเกสรตัวผู้ 5 เส้น ยื่นออกมา ถ้าเด็ดกลีบดอกออกจะเห็นรยางค์ได้ชัด เกสรตัวผู้จะ
อยู่ตรงโคนรยางค์ เกสรทั้ง 5 จะห่อรวมกันเป็นรูปโดม ส่วนเกสรตัวเมียจะถูกเกสรตัวผู้หุ้มไว้ด้าน
ใน โดยปกติแล้วชวนชมจะติดฝักยากเพราะเกสรตัวเมียถูกหุ้มอยู่ด้านใน ต้องมีแมลงคลานเข้าไป
ถึงจึงจะมีการผสมเกสรเกิดขึ้น ก่อนที่จะผสมเกสรให้ฉีกกลีบดอกพ่อพันธุ์ออก จะได้เขี่ยเกสร
ง่ายๆ ดอกพ่อแม่พันธุ์ควรจะบานแล้ว 2-3 วัน และควรมีดอกคนละสี หรือมีลักษณะกลีบดอกต่าง
กัน จะทำให้ได้ลูกผสมที่ต่างจากพ่อแม่ออกไป จากนั้นดึงเกสรตัวผู้ออก แล้วบีบโคนดอกเบาๆ
เพื่อที่จะทำให้โดมเกสรตัวผู้แยกออกได้เหมือนกัน โดยใช้พู่กันเล็กๆ มาเขี่ยเอาละอองเกสรตัวผู้
ก่อนที่จะเอาไปป้ายที่ดอกแม่พันธุ์ให้ฉีกกลีบดอกออกนิดหนึ่งเพื่อที่จะง่ายต่อการป้ายเกสร ดึง
เกสรตัวผู้ออกมาแล้วเด็ดเอาเกสรตัวผู้ออก แล้วบีบให้โดมเกสรตัวผู้ที่มีตัวเมียอยู่ด้านในเปิด
ออก จากนั้นเอาพู่กันที่มีละอองเกสรตัวผู้มาป้ายที่เกสรตัวเมียเลย หรือจะทำแบบเด็ดกลีบดอก
ออกก็ได้ เมื่อเกสรผสมติดแล้วกลีบดอกจะร่วงหล่นไป เหลือกลีบเลี้ยงและรังไข่ที่จะเจริญต่อไป
เป็นเมล็ด แต่ถ้าผสมไม่ติด ดอกจะร่วงรวมทั้งกลีบเลี้ยงด้วย เมื่อผสมติดแล้วจากนั้นจะค่อยๆ
เจริญเป็น 2 แฉก จะเห็นฝักชวนชมเป็น 2 แฉก รอจนฝักแก่และแตกออกก็สามารถเอาเมล็ดมา
เพาะได้

วิธีการขยายพันธุ์แบบนี้ เหมาะสำหรับการหาสายพันธุ์ที่แปลกใหม่ การเพาะเมล็ดจากต้นที่ผสม
พันธุ์ อาจจะได้ต้นที่ดีกว่าพ่อแม่ หรืออาจจะได้ต้นที่คุณสมบัติที่ไม่ดีเท่า

ขั้นตอนและวิธีการขยายพันธุ์ชวนชมโดยวิธีเสียบยอด เหมาะสำหรับต้นพันธุ์ที่นิ่งแล้ว ขยายพันธุ์
เพื่อให้ได้จำนวนต้นเพิ่มขึ้น

เริ่มต้นด้วยการเลือกชวนชมสายพันธุ์ฮอลแลนด์ที่แข็งแรง และปลอดจากการติดโรค ขนาดลำต้น
ประมาณ 1.5 นิ้ว จากนั้นเลือกกิ่งเสียบที่ดูแข็งแรง ยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร หรืออย่างน้อย
ต้องมีตาสำหรับให้แตกกิ่ง โดยตัดปลายให้ตรงกับตำแหน่งที่มีตา เพราะชวนชมจะแตกกิ่งใหม่ที่
ตา โดยให้มีขนาดเล็กกว่าต้นที่ใช้เป็นหัว โดยใช้มีดที่คม บาง และปลอดเชื้อตัดให้ตรงกับตำแหน่ง
ตา ตัดลำต้นแนวราบให้สูงขึ้น จากพื้นดินพอประมาณ แล้วทิ้งไว้ 2-3 วัน ในที่แห้ง เพื่อป้องกันการ
เน่า ต่อไปก็บากลำต้นเป็นรูปตัววี (V) ลึก 1.5-2 เซนติเมตร หรือตามความเหมาะสม จากนั้นนำ
กิ่งพันธุ์มาตัดปลายกิ่งให้เป็นลิ่มพอดีกับรอยบากรูปตัววี ริดใบออกให้เกือบหมด เหลือไว้ 1-2 ใบ
ก็พอ โดยใช้กรรไกรตัดออกห่างจากข้อกิ่งครึ่งเซนติเมตร แล้วปล่อยให้ขั้วใบหลุดร่วงลงไปเอง
เพื่อป้องกันการคายน้ำ จากนั้นหุ้มโดยรอบด้วยพลาสติคใสหรือเทป เพื่อป้องกันการติดเชื้อและกัน
น้ำซึมเข้าไปในรอยต่อ เสร็จแล้วใช้ปูนแดงทาปิดที่ส่วนบนของยอดรอยตัดของกิ่งพันธุ์ เพื่อ
ป้องกันการติดเชื้อ ใช้ถุงพลาสติคหุ้มที่ปลายกิ่งให้คลุมทั้งรอยต่อ หรือคลุมทั้งกระถางเพื่อรักษา
ความชื้นให้คงที่ และรดน้ำวันละครั้งตามปกติ วางต้นชวนชมดอกซ้อนในที่ที่แดดไม่จัด จะเปิดถุง
ออกเมื่อครบ 7-10 วัน จากนั้นอีกประมาณ 20-30 วัน รอยต่อจะประสานกันพอดีให้แกะพลาส
ติกใสหรือเทปใสออก หลังจากนั้นก็สามารถนำไปขายได้

เทคนิคการผสมเกสร
ช่วงเวลาที่เหมาะสมของการจะผสมเกสร (เขี่ยเกสร) ได้ตั้งแต่ 07.00-10.00 น. เป็นช่วงที่น้ำ
ค้างเริ่มแห้งจากดอกหมดพอดี ต้องทำความเข้าใจกันก่อนนะครับ ว่าเกสรตัวผู้และเกสรตัวเมียจะ
สุกไม่พร้อมกัน โดย 1-3 วันแรก ตั้งแต่ดอกเริ่มบาน เกสรตัวผู้จะพร้อมผสมพันธุ์ และมีให้เห็น
เยอะมาก ถ้าใช้สายโทรศัพท์เขี่ยดู หลังจากวันที่ 3 ผ่านไปแล้ว เกสรตัวผู้จะน้อยลงและไม่ค่อย
สมบูรณ์ ถ้าเขี่ยได้ เปอร์เซ็นต์ติดฝักจะน้อยมาก จึงควรเขี่ยช่วง 1-3 วันแรก ส่วนเกสรตัวเมียจะ
พร้อมและสมบูรณ์ ช่วงวันที่ 3-5 นับตั้งแต่ดอกเริ่มบาน ถ้านานวันเกินไป เกสรตัวเมียจะฟ่อไม่ติด
ฝัก (ไม่ต้องเด็ดดอกออกมาฉีกหาเกสรตัวผู้หรอกครับ เด็ดหมดแล้วจะเอาดอกไหนเป็นแม่พันธุ์
ละครับ) ถ้าเป็นดอกซ้อนอาจจะต้องฉีกกันบ้างเพราะมีหลายชั้น นี่เป็นเคล็ดลับของอาจารย์คน
แรกผมเลยครับ คุณชาตรี ไทรประเสริฐศรี "สวนเจริญเฟื่องฟ้า" เปอร์เซ็นต์ติด 90%

เริ่มขั้นตอนที่ 1 เลยครับ ผมจะใช้สายโทรศัพท์ ดัดปลายงอเหมือนไม้แคะหู 2 อันเลย

ขั้นตอนที่ 2 ใช้ปลายลวดเขี่ยเข้าไป แล้วค่อยๆ ดึงขึ้นมา

ดังขั้นตอนที่ 3 จะพบเกสรตัวผู้เป็นสีขาวปุยๆ ต้องหาให้เจอนะครับ ไม่ได้มีทุกดอก ไม่เจอก็
พยายามต่อไปครับ

ขั้นตอนที่ 4 สำคัญมากครับ เป็นเทคนิคของผมเองได้ผลดีมาก "ใช้ปลายลวดอีกอันหนึ่ง เขี่ยเข้า
ไปในช่องอับของตัวเมีย เพื่อนำร่องก่อน ตามภาพเลยครับ เพราะถ้าเราไม่นำร่องก่อน จะเกิด
ปัญหาคือ เวลาจะเอาเกสรตัวผู้ที่ได้มา ใส่เข้าไปในอับเกสรตัวเมีย ก็จะติดอยู่ภายนอกไม่ยอมเข้า
ไป แต่ถ้าเราใช้ปลายลวดอันที่ 1 (ที่ไม่มีเกสรตัวผู้) นำร่องเข้าไปก่อน อับเกสรตัวเมียจะเปิดออก
เป็นช่อง คราวนี้ก็ง่ายแล้ว ให้เอาปลายลวดอันที่ 2 (ที่มีเกสรตัวผู้ติดอยู่) ใส่เข้าไปในช่องที่มีรอย
แยกแล้วดึงขึ้นเบาๆ ดึงขึ้นให้สุด "รยางค์" ที่เราเห็นเป็นเส้นๆ สีชมพู นั่นแหล่ะครับอีกครั้ง เกสรตัว
ผู้จะติดและร่วงหล่นอยู่ภายใน และจะผสมกลับเกสรตัวเมียเอง (เกสรตัวเมียจะอยู่ล่างสุดของโคน
ดอก)

ขั้นตอนที่ 5 เขียนชื่อว่า ผสมอะไรกับอะไรไว้กันลืม

ขั้นตอนที่ 6 ทุกอย่างโอเค ติดฝักแน่นอน รอเวลาฝักแก่ก็นำมาเพาะได้ ที่สำคัญ เกสรตัวผู้และ
เกสรตัวเมียต้องเป็นคนละดอกกัน ดอกเดียวกันผสมกันเองจะไม่ติดน่ะครับ เพราะช่วงเวลาไม่ตรงกัน

ไม่เข้าใจโทร. (086) 629-7880 ได้ทุกวัน หรือแวะมาเที่ยวที่ "สวนสุชาติ" ก็ยินดีต้อนรับทุก
ท่านครับ

ที่มา : เทคโนโลยีชาวบ้าน